Nie odkryliśmy przysłowiowej Ameryki ale odkrywamy Narusę na nowo!

Przyroda, krajobraz oraz aspekty środowiskowe Narusy i okolic Fromborka fascynowały już wielu. Od dawna. Przyrodników i naukowców, ekspertów od środowiska i krajobrazu. 

Rzeka Narusa, jej rozlewiska, fauna, flora czy geomorfologia tego obszaru były przedmiotem licznych badań, doniesień i prac naukowych. 

Jednym z pierwszych było obszerne, dwuczęściowe opracowanie pt. Monografia geograficzno-gospodarcza Fromborka i okolicy. Wydane w 1960 r. w Warszawie przez Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich – Wydawnictwa Rady Naukowej, w ramach przygotowań do odbudowy Fromborka ze zniszczeń wojennych. 

W opracowaniu w szczegółowy sposób opisano rzeźbę terenu i pochodzenie krajobrazu, począwszy od epoki zlodowaceń. 

Pagórkowaty teren okolic Fromborka to pozostałości działalności lądolodu w postaci moren czołowych i krótkich dolin zboczowych. Moreny porośnięte obecnie w większości lasami, na zdjęciach satelitarnych i z lotu ptaka sprawiają wrażenie zalesionych wzniesień. 

Autorzy odwołując się do prac i badań niemieckich i polskich naukowców scharakteryzowali dokładnie Wysoczyznę Elbląską i Nizinę Młynarską, na której się znajdujemy. Analizując te zagadnienia w powiązaniu z hydrologią, glebami i siedliskami jakie wykształciły się na tym obszarze oraz klimatem, autorzy wyjaśniają wpływ wszystkich tych czynników środowiskowych na specyficzny mikroklimat okolic Fromborka, gospodarkę rolną i sezon turystyczny w tutejszych miejscowościach nad zalewowych. 

Właśnie Frombork i jego okolice położone na Nizinie Młynarskiej charakteryzują się, wyższą temperaturą niż ta notowana na Wysoczyźnie Elbląskiej. Upalna letnia pogoda łagodzona jest w ciągu dnia lokalnymi wiatrami wiejącymi od strony morza a za opady które pojawiają się tu niż w miejscowościach położonych na zachód i południe pojawiające się opady odpowiada Wysoczyzna Elbląska stanowiąca zaporę dla wilgotnego powietrza z zachodu. 

Sugerują konkretne rodzaje upraw sadowniczych odpornych na małe nasłonecznienie i wysoką wilgotność, meliorację części terenu na zachód od Baudy, aby mogły pełnić rolę pól uprawnych.  Analizują możliwość przedłużenia sezonu letniego na wrzesień, skoro właśnie ten miesiąc jest najbardziej pogodnym w skali wszystkich miesięcy letnich, podobnie jak na Mierzei Wiślanej oraz konkretne lokalizacje potencjalnych żwirowni i piaskowni na potrzeby budownictwa we Fromborku i okolicznych miejscowościach czy miejsca wydobywania torfów. 

W opracowaniu znajdziemy sporo ciekawych informacji odnoszących się również do architektury. Czy zwiedzając katedrę we Fromborku, zauważyłeś, że okna od strony Zalewu Wiślanego są znacznie węższe, niż pozostałe? Powodem podjęcia takie decyzji w trakcie budowy obiektu były odnotowywane często na tym terenie porywiste wiatry zachodnie wywołujące burze i sztormy na Zalewie. 

Autorzy sporo uwagi poświęcili rzece Narusa. Opisywali jej wezbrania w okresie letnim, po ulewnych deszczach, kiedy rzeka zbierała wody opadowe z małych, ale licznych dopływów odwadniających strome zbocza Wysoczyzny Elbląskiej oraz niskie wahania stanu wód na rzece w okresie przedwiośnia, spowodowane małymi opadami w okresie zimowym i nietrwałą pokrywą śnieżną. 

Most kolejowy na Narusie z nieodległym klifem i pięknym widokiem na Zalew pojawia się w opracowaniu jako główny punkt widokowy wycieczki pieszej do Świętego Kamienia. Są również propozycje innych pieszych wycieczek skrajem Wysoczyzny Elbląskiej, z którego można podziwiać Zalew i panoramę na Frombork. Są także wzmianki o jedynym w Polsce miejscu nad zalewem, gdzie można było obserwować tworzenie wału brzegowego ze skorupek mięczaków zamieszkujących wody Zalewu Wiślanego. 

Całość opracowania pod kątem merytorycznym budzi ogromny szacunek. 

Szczegółowość zgłębiania wszystkich aspektów środowiskowych, odwołania do istniejącej literatury i badań, wskazanie braków w ówczesnej wiedzy, analizy, sugestie i zawarte w treści wnioski swym zakresem odpowiadają aktualnie wymaganym prawem opracowaniom środowiskowym niezbędnym na potrzeby ocen środowiskowych czy planistycznych. I trudno oprzeć się wrażeniu, że wiedza i doświadczenie powojennych badaczy i inżynierów znalazły zastosowanie w odbudowie Fromborka w okresie powojennym.