Ulubionym środowiskiem życia łosi są lasy o grząskim gruncie, poprzecinane mokradłami i bagnami, nadwodne zarośla i rozlewiska. To właśnie mozaika rozległych, podmokłych terenów otwartych i leśnych decyduje o występowaniu tego gatunku. Bardzo długie nogi (choć sprawiają ważenie pokracznych) wraz z mocnymi i rozsuwalnymi racicami, pozwalają łosiom na sprawne poruszanie się po bagnach, bez zapadania się w błocie oraz w głębokim śniegu bez zapadania się. Ostre krawędzie racic pozwalają z kolei na sprawne poruszanie się po lodzie. Łosie potrafią również doskonale pływać oraz nurkować, nawet na głębokość do 5 m. Głównie za pożywieniem, ponieważ roślinną dietę chętnie urozmaicają latem roślinami wodnymi (grążelami, grzybieniami czy kniecią). Podstawowym pokarmem pozostają jednak pędy drzew i krzewów: topoli, wierzb, olch, brzóz, sosen, kruszyny, czeremchy i jałowca. Chętnie zjadają również mchy, grzyby czy konwalie. Roślinny pokarm choć smaczny, wymusza jednak w przypadku tak dużych zwierząt, spożycie go w dużych ilościach. Stąd dzienne spożycie osiąga poziom od 20 do 50 kg.
Żyją pojedynczo lub w małych grupach rodzinnych. To właśnie zimą chętnie skupiają się w stada złożone z samic z młodymi, czyli pierwszorocznymi łoszakami. Schodzą wtedy z bagien, na których brakuje dla nich pożywienia i najczęściej można spotkać je w sosnowych lasach. Podstawą ich diety są wtedy łatwe do zdobycia kora i pędy sosen z igliwiem a stołówką często stają się młodniki sosnowe. Dlaczego sosny? Bo to właśnie ten gatunek zawiera najwięcej wartościowych związków organicznych oraz dużo wody. To właśnie zawartość wody w igłach sosnowych jest kryterium, którym kierują się łosie, wybierając drzewka składające się na ich pokarm. Na bagna łosie powracają wiosną, czyli w sezonie wegetacyjnym, kiedy zaczynają tam kwitnąć rośliny zielne, ale również dlatego, że optymalny zakres temperatur dla łosia to przedział od nieco poniżej 0 do 14 stopni Celsjusza. Bagna i mokradła są więc doskonałym miejscem do schłodzenia dla tych zwierząt. Łosie wystawione na działanie wysokich temperatur wiosną i latem (14-17 st. C) dyszą.
Poroże występuje u samców, które nazywane są bykami. Naukowcy wyróżniają dwa typu poroża i to właśnie od rodzaju poroża byki dzielą się na łopatacze lub badylarze. Poroże łopataczy jest w postaci tzw. łopat a badylarzy w postaci tzw. badyli przypominających wyglądem poroże jeleni. Poroże dorosłego samca może ważyć nawet 20 kg. Byki zrzucają je każdego roku pomiędzy grudniem a styczniem, a na wiosnę wyrasta nowe, które będzie potrzebne zwierzętom na bukowisko czyli okres godowy. W Polsce bukowisko przypada na okres od końca sierpnia do października. To właśnie wtedy w lasach można usłyszeć charakterystyczne dla łosi ciche buczenie.
Ciąża u łosi trwa 8 miesięcy. Łoszaki rodzą się wiosną. Młode samice rodzą zazwyczaj jedno młode, starsze dwa. Matka opiekuje się potomstwem przez pierwszy rok życia. Młode łoszaki, nie są w stanie przetrwać samodzielnie zimy.
Łosie są aktywne zarówno w dzień i w nocy, jednak najlepiej obserwować je wczesnym rankiem lub pod wieczór. Mają słaby wzrok, ale doskonały węch i dobry słuch. Nie należą do płochliwych zwierząt, ale są ostrożne i dość powolne. Przy kontakcie z człowiekiem, powoli się oddalają, ale w sytuacji zagrożenia przemieszczać się z prędkością 60 km/h. Na suchym gruncie poruszają się bardzo cicho.
Potrafią pokonać dystans kilkuset kilometrów a wciągu roku mogą podejmować długodystansowe wędrówki. Po co? Często powodem jest przegęszczenie lokalnej populacji i uszczuplenie bazy pokarmowej.
Naturalnym wrogiem łosi są wilki i niedźwiedzie brunatne. Ofiarą wilków padają najczęściej młode i klępy, przede wszystkim osobniki najsłabsze. Natomiast dorosły, zdrowy samiec jest bardzo trudnym przeciwnikiem nawet dla całej watahy wilków. Niedźwiedź brunatny jest w stanie zagrozić nawet dorosłemu samcowi, jednak najczęściej jego ofiarą są małe łoszaki.
Nienaturalnym, ale poważnym zagrożeniem dla łosi jest sieć ruchliwych dróg, z których wiele przecina ważne szlaki migracyjne tego gatunku. Wędrujące zazwyczaj w porze wieczornej łosie, przy ograniczonej widoczności często stają się ofiarami kolizji z pojazdami. Zazwyczaj kolizje te są śmiertelne dla zwierząt. W miejscach nasilonych wędrówek tego gatunku akcje mające na celu minimalizowanie liczby kolizji prowadzą służby leśne. Wycinane są drzewa i krzewy z poboczy dróg, dzięki czemu kierowcy nadjeżdżających samochodów są w stanie zauważyć wchodzące na jezdnię zwierzęta wcześniej. W miejscach licznego występowania łosi (Puszcza Kampinoska, Polesie, Biebrza) montowane są także specjalne tablice drogowe z sylwetką łosia, informujące o zagrożeniu kolizją.
Najwięcej łosi występuje na Biebrzańskich Bagnach, w Kampinoskim Parku Narodowym i na Polesiu. Ale możecie go spotkać również w lasach w okolicach Fromborka nad Zalewem Wiślanym.
Najbardziej aktywne są o świcie i zmierzchu, więc taka pora będzie dobra na spacer, poszukiwanie śladów jego aktywności i tropów. Te ostatnie najłatwiej zauważyć i zidentyfikować zimą.
Jeśli już go spotkasz podczas spaceru lub wędrówki po lesie lub na rozlewiskach – zachowaj ciszę i spokój oraz odpowiedni dystans (minimum 150 m). Odległość z jakiej możesz obserwować dzikie zwierzę powinna być komfortowa i dla Ciebie i dla zwierzęcia. Zaniepokojone zachowanie i wycofywanie się, jest sygnałem, że znaleźliśmy się zbyt blisko. W żadnym wypadku nie powinniśmy ruszać w pogoń za zwierzęciem, tylko dlatego, że chcemy jeszcze go poobserwować lub zrobić zdjęcie.
Dzikie zwierzęta boją się człowieka i ich naturalną reakcją w sytuacji zagrożenia jest ucieczka. Zdrowe zwierzę nie zaatakuje człowieka. Jeśli nie czujemy się komfortowo przy spotkaniu ze zwierzęciem lub nie jesteśmy pewni jego reakcji po prostu w ciszy i bez paniki oddalmy się.
Nie martw się, jeśli podczas leśnej wędrówki wiosną lub latem spotkasz dyszącego łosia – najprawdopodobniej będzie zdrowy, ale w ten sposób będzie próbował ochronić swój organizm przed przegrzaniem. Łosie robią to już przy temp. 17 stopni Celsjusza. Pamiętaj także aby go wtedy niepotrzebnie nie niepokoić. Zwróć też szczególną uwagę na porę swojego spaceru po lesie i jeśli wiesz, że w okolicy występują łosie, to w upalne letnie dni zrezygnuj ze spaceru w bezpośrednim sąsiedztwie mokradeł popołudniu i o zmierzchu i zachowaj w lesie względną ciszę, ponieważ właśnie w godzinach popołudniowych zwierzęta szukają schronienia przed upałem pod okapem drzew i krzewów.
Źródła:
Stajszczyk M. 2015. Łoś – król bagien. Biologia w szkole. Nr 9.
Czy łosie przetrwają coraz bardziej upalne lata? – Serwis Nauka w Polsce. (dostęp: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C82082%2Cczy-losie-przetrwaja-coraz-bardziej-upalne-lata.html)
Ile przestrzeni potrzebuje łoś i jak z niej korzysta. – serwis Nauka w Polsce (dostęp: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C90539%2Cile-przestrzeni-potrzebuje-los-i-jak-z-niej-korzysta.html)
Autor: Aleksandra Szurlej-Kielańska
Ornitolog i przyrodnik. Specjalista ds. ochrony przyrody w zrównoważonym budownictwie i sektorze OZE. Audytor ekologiczny. Propagator wiedzy i prośrodowiskowych praktyk na potrzeby ekologicznych inwestycji. Właściciel firmy TACTUS.
Aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie, Serwis wykorzystuje pliki cookies zapisywane w pamięci przeglądarki. Szczegółowe informacje na temat celu ich używania, w tym przetwarzania danych dotyczących aktywności użytkownika oraz personalizacji reklam, oraz możliwość zmian ustawień plików cookies, znajdują się w Polityce prywatności. Klikając AKCEPTUJĘ WSZYSTKIE, wyrażasz zgodę na korzystanie z technologii takich jak cookies i na przetwarzanie przez ECO-MASURIA INVEST SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Ul. Elbląska 42, 14-530, Frombork Twoich danych osobowych zbieranych w Internecie, takich jak adresy IP i identyfikatory plików cookie, w celach analitycznych i marketingowych (w tym do zautomatyzowanego dopasowania reklam do Twoich zainteresowań, mierzenia ich skuteczności oraz przetwarzania danych użytkownika dla celów analitycznych). Zmiany ustawień plików cookies oraz szczegółowe preferencje dotyczące zgód możesz dokonać w ustawieniach.
